Davranış Bozukluğu Nedir?

Davranış bozukluğu, özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkan; toplumsal kurallara uymama, saldırganlık, yıkıcı davranışlar, kuralları bilinçli olarak ihlal etme ve başkalarının haklarını çiğneme gibi davranışlarla karakterize bir ruhsal gelişim bozukluğudur. Bu bozukluk, sıradan yaramazlık veya geçici öfke patlamalarından farklı olarak kalıcı, tekrarlayıcı ve çevreye zarar veren bir davranış örüntüsü oluşturur. Erken fark edilmediğinde, yetişkinlikte ciddi uyum sorunlarına dönüşebilir.

---

Davranış Bozukluğunu Tanımlayan Temel Özellikler​

Davranış bozukluğu; duygusal, sosyal ve gelişimsel alanlarda belirgin bozukluk içerir.
Aşağıdaki özelliklerin tekrarlayıcı olması tanı açısından önemlidir:

• Saldırgan davranışlar
• Yalan söyleme, kandırma
• Kuralları bilinçli olarak çiğneme
• Çalma, zarar verme
• Dürtüsellik ve kontrol problemi
• Otoriteye karşı sürekli karşı gelme
• Evden kaçma, okuldan kaçma
• Başkalarına karşı empati eksikliği

Bu davranışlar yalnızca evde değil, okulda ve sosyal çevrede de devam eder.

---

Davranış Bozukluğu Belirtileri​

Belirtiler 4 ana başlık altında toplanır: saldırganlık, yıkıcılık, kuralları ihlal, toplumsal uyum problemleri.

---

1. Saldırgan Davranışlar​

• Akranlara, kardeşlere veya hayvanlara zarar verme
• Kavga çıkarma
• Tehdit etme
• Sinir anında kontrolü kaybetme
• Sözel veya fiziksel saldırganlık

Bu tür davranışların tekrar etmesi tanı için önemli kriterlerdendir.

---

2. Yıkıcı Davranışlar​

• Eşyaları kırma
• Ev, okul veya çevreye zarar verme
• Bilerek yangın çıkarma (piromani eğilimi)
• Başkalarının eşyalarına zarar verme

Bu davranışlar çocuğun dürtüleri kontrol edemediğini gösterir.

---

3. Kuralları İhlal Etme Eğilimi​

• Okuldan kaçma
• Gece eve geç gelme
• Aile kurallarını sürekli reddetme
• Gizli saklı davranma
• Yalan söyleme

Kuralları sistematik olarak ihlal etme, davranış bozukluğunun ayırt edici özelliklerindendir.

---

4. Toplumsal Haklara Saygı Eksikliği​

• Empati eksikliği
• Başkalarının duygularını önemsememe
• Suç davranışlarına eğilim
• Başkalarını manipüle etme
• Kural ve sınır tanımama

Bu belirtiler ileride antisosyal davranışlara dönüşebilir.

---

Davranış Bozukluğu Özeti (Tablo)​

---

Davranış Bozukluğu Neden Olur?​

Tek bir neden yoktur; biyolojik, çevresel ve psikososyal etkenler birlikte rol oynar.

---

1. Aile ve Çocukluk Dönemi Etkenleri​

• Şiddet içeren aile ortamı
• Anne-baba ilgisizliği
• Sürekli eleştiri veya aşırı otoriter tutum
• Tutarsız disiplin
• Travmatik yaşantılar
• Aile içi kavga, boşanma, kaos

Bu ortamlar çocuğun güven duygusunu ve sınır algısını bozar.

---

2. Genetik ve Biyolojik Etkenler​

• Dürtüsellik eğilimi
• Beyin gelişiminde nörolojik farklılıklar
• Serotonin ve dopamin dengesizlikleri
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB)

DEHB, davranış bozukluğu için önemli bir risk faktörüdür.

---

3. Sosyal ve Çevresel Etkenler​

• Akran zorbalığı
• Kötü arkadaş çevresi
• Düşük sosyoekonomik koşullar
• Okul başarısızlığı

Sosyal baskılar ve dışlanma çocukta öfke ve saldırganlığı artırabilir.

---

4. Psikolojik Etkenler​

• Duygusal düzenleme problemleri
• Empati becerisinin zayıf olması
• Öfke kontrol sorunları
• Agresif rol modellerin olması

Bu koşullar davranışın şekillenmesinde etkili olur.

---

Davranış Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?​

Tanı bir psikiyatrist veya çocuk psikiyatristi tarafından konulur.
Tanıda şu unsurlar değerlendirilir:

• Davranışların süresi ve sıklığı
• Ev, okul ve sosyal ortamlardaki tutarlılığı
• Aile, öğretmen ve çevre görüşleri
• Gelişimsel öykü
• Gerekirse psikolojik testler

Tanı için belirtilerin en az 6–12 ay boyunca tekrarlayıcı şekilde görülmesi gerekir.

---

Davranış Bozukluğu Tedavi Edilebilir mi?​

Evet. Erken müdahale ile davranış bozukluğu büyük ölçüde kontrol altına alınabilir ve olumlu gelişim sağlanır.

---

Davranış Bozukluğu Tedavi Yöntemleri​

---

1. Bireysel Psikoterapi​

Öfke kontrolü, dürtü yönetimi ve empati becerisi kazandıran terapiler çok etkilidir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
• Duygusal farkındalık çalışmaları
• Problem çözme ve sosyal beceri eğitimi

---

2. Aile Terapisi​

Davranış bozukluğunun iyileşmesinde aile en önemli unsurdur.
Aile terapisi:

• Tutarlı disiplin kazandırır
• Sağlıklı sınırlar oluşturur
• İletişimi güçlendirir
• Aile içi çatışmaları azaltır

---

3. Okul Temelli Müdahaleler​

• Öğretmen desteği
• Sosyal beceri programları
• Rehberlik servisi takibi
• Akran ilişkilerini düzenleyen çalışmalar

Okul ortamı, davranış bozukluğunun gelişiminde de tedavisinde de büyük rol oynar.

---

4. İlaç Tedavisi​

İlaçlar davranış bozukluğunu doğrudan tedavi etmez;
ancak eşlik eden DEHB, anksiyete veya depresyon durumlarında psikiyatrist uygun ilaç verebilir.

---

5. Pozitif Davranış Güçlendirme Teknikleri​

• İyi davranışların ödüllendirilmesi
• Net kurallar belirleme
• Beklentilerin açık şekilde ifade edilmesi
• Olumsuz davranışa net, tutarlı sonuç uygulanması

Bu yöntemler çocuklarda büyük olumlu değişim sağlar.

---

Tedavi Edilmezse Ne Olur?​

Davranış bozukluğu erken dönemde ele alınmazsa:

• Akademik başarısızlık
• Sosyal uyum problemleri
• Suç davranışlarına yönelme
• uyu*şturucu veya alkol kullanım riski
• Antisosyal kişilik bozukluğu gelişimi
• Aile ve toplumdan uzaklaşma

gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.

---

Aileler ve Öğretmenler İçin İpuçları​

• Sakin ve tutarlı olun
• Net kurallar belirleyin
• Pozitif davranışları mutlaka fark edin
• Eleştirirken küçümseyici olmayın
• Aşırı sert veya aşırı yumuşak tutumdan kaçının
• Çocuğun güçlü yönlerini destekleyin
• Profesyonel yardım almaktan çekinmeyin

Çocuk ne kadar erken destek alırsa gelişim o kadar sağlıklı olur.

---

S.S.S – Sık Sorulan Sorular​

1. Davranış bozukluğu geçer mi?​

Evet. Erken tanı ve düzenli terapiyle önemli ölçüde düzelir.

2. Sadece erkek çocuklarda mı görülür?​

Hayır, ancak istatistiksel olarak erkeklerde daha sık görülür.

3. Aile tutumları davranış bozukluğuna neden olur mu?​

Aşırı sert, ilgisiz veya tutarsız aile tutumları önemli bir risk faktörüdür.

4. Davranış bozukluğu DEHB ile karıştırılır mı?​

Evet. DEHB’de dürtüsellik olabilir ancak davranış bozukluğunda saldırganlık ve kural ihlali daha baskındır.

5. Çocuğumda birkaç belirti var; bu tanı koymak için yeterli mi?​

Hayır. Belirtilerin uzun süre ve tekrarlayıcı olması gerekir. Tanı sadece uzman tarafından konur.