Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedir?

Yaygın anksiyete bozukluğu (YAB), kişinin günlük olaylar, sağlık, iş, para, aile ilişkileri ve gelecekle ilgili aşırı ve kontrol etmekte zorlandığı endişeler yaşamasıyla karakterize bir anksiyete türüdür. Normal bir kaygıdan farklı olarak bu durum sürekli, yoğun ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyecek düzeydedir. YAB yaşayan kişiler genellikle “hep bir şey olacakmış” hissiyle yaşar ve bu his tüm yaşam alanlarına yayılır. Hastalık kronik olabilir ancak doğru tedaviyle büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.

---

Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Temel Özellikleri​

Yaygın anksiyete bozukluğu sadece belirli bir duruma bağlı değildir; sürekli birçok konuda endişe duyma hâlidir.
Temel özellikleri:

• Aşırı ve sürekli endişe
• Endişeyi kontrol edememe
• Günlük olaylarda en kötü ihtimali düşünme
• Fiziksel ve duygusal gerginlik
• Kronik stres hissi

Belirtilerin en az 6 ay sürmesi yaygın anksiyete bozukluğu tanısı için önemlidir.

---

Yaygın Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri​

Belirtiler fiziksel, duygusal ve bilişsel olmak üzere üç ana kategoride incelenir.

---

1. Fiziksel Belirtiler​

YAB’nin en belirgin yönlerinden biri bedensel belirtilerdir.

• Çarpıntı
• Titreme
• Nefes darlığı
• Baş dönmesi
• Kaslarda gerginlik
• Mide bulantısı
• Ağız kuruluğu
• Baş ağrısı
• Terleme
• Yorgunluk

Bu belirtiler çoğu zaman kişiyi ciddi bir sağlık sorunu yaşadığına inandırabilir.

---

2. Duygusal Belirtiler​

• Sürekli endişe hâli
• Huzursuzluk ve gerginlik
• Sinirlilik
• Patlayıcı öfke tepkileri
• Kontrol kaybı korkusu
• Umutsuzluk hissi

Duygusal belirtiler kişinin sosyal ilişkilerini ve iş yaşamını derinden etkiler.

---

3. Bilişsel Belirtiler​

• Olaylara karşı aşırı duyarlılık
• En kötü ihtimali düşünme
• Konsantrasyon zorluğu
• Karar vermede güçlük
• Unutkanlık
• Aşırı analiz yapma ve düşünce döngüsüne takılma

Bu belirtiler kişinin zihinsel enerjisini tüketir.

---

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Özeti (Tablo)​

---

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Neden Olur?​

YAB, tek bir nedene bağlı değildir; genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkar.

1. Genetik Faktörler​

Ailede kaygı bozukluğu varsa risk artabilir.

2. Beyin Kimyası Dengesizlikleri​

Serotonin, GABA ve norepinefrin gibi hormonlardaki düzensizlik kaygıyı tetikleyebilir.

3. Çocukluk Deneyimleri​

• Aşırı koruyucu ebeveynlik
• Travmatik olaylar
• Güvensiz bağlanma

gibi faktörler yetişkinlikte anksiyete yatkınlığını artırır.

4. Stresli Yaşam Olayları​

Boşanma, iş kaybı, sağlık sorunları gibi stresli dönemler YAB’yi başlatabilir.

5. Sağlıksız Yaşam Tarzı​

• Düzensiz uyku
• Aşırı kafein
• Yanlış beslenme
• Fazla ekran kullanımı
  kaygının artmasına katkıda bulunur.

---

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?​

Tanı bir psikiyatri uzmanı tarafından konur.
Tanı süreci:

• Ayrıntılı klinik değerlendirme
• Belirtilerin süresinin ve şiddetinin incelenmesi
• Fiziksel hastalıkların dışlanması
• Gerekli görülürse kan testleri

Belirtilerin 6 aydan uzun sürmesi tanı açısından önemli bir kriterdir.

---

Yaygın Anksiyete Bozukluğu Tedavi Yöntemleri​

Tedavi kişiye özel planlanır ve genellikle çok yönlüdür.

---

1. Psikoterapi​

YAB tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir.
Başlıca terapiler:

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
• Farkındalık temelli terapi
• Gevşeme terapisi
• EMDR (travma odaklı)

Terapide amaç düşünce biçimini düzenlemek ve kaygıyı kontrol etmektir.

---

2. İlaç Tedavisi​

Bazı vakalarda ilaç tedavisi gerekli olabilir.
Kullanılan ilaç türleri:

• Antidepresanlar
• Anksiyolitikler
• Serotonin düzenleyiciler

İlaçlar yalnızca uzman hekim kontrolünde kullanılmalıdır.

---

3. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri​

• Düzenli uyku
• Dengeli beslenme
• Günlük yürüyüş
• Spor ve meditasyon
• Kafein ve alkol kullanımını azaltma
• Telefon ve sosyal medya kullanımını sınırlama

Bu değişiklikler kaygının doğal olarak azalmasına yardımcı olur.

---

4. Nefes ve Gevşeme Egzersizleri​

• 4-7-8 nefes tekniği
• Diyafram nefesi
• Progresif kas gevşetme

özellikle anksiyete atağı yaşayan kişilerde oldukça etkilidir.

---

Tedavi Edilmezse Ne Olur?​

Tedavi edilmeyen YAB şu sonuçlara yol açabilir:

• Kronik kaygı ve stres
• Depresyon gelişimi
• Uyku bozuklukları
• Kalp çarpıntıları
• Sindirim sistemi problemleri
• Sosyal izolasyon
• İş ve okul performansında düşüş

Bu nedenle erken müdahale son derece önemlidir.

---

Kaygıyı Azaltan Günlük Pratik Öneriler​

• Gün içinde kısa mola araları verin
• Meditasyon veya nefes egzersizleri yapın
• Bol su tüketin
• Kafeini azaltın
• Açık havada yürüyüş yapın
• Çoklu görev (multitasking) yerine tek bir işe odaklanın

Bu küçük değişiklikler bile kaygı düzeyini fark edilir şekilde düşürebilir.

---

S.S.S – Sık Sorulan Sorular​

1. Yaygın anksiyete bozukluğu tamamen iyileşir mi?​

Evet. Düzenli terapi ve uygun tedavi ile büyük ölçüde iyileşme görülür.

2. YAB ile panik atak aynı şey midir?​

Hayır. Panik atak ani ve yoğun kaygı nöbetidir; YAB ise kronik bir endişe durumudur.

3. YAB ilaçsız tedavi edilebilir mi?​

Bazı hafif vakalarda psikoterapi ve yaşam düzenlemeleri yeterli olabilir.

4. Kafein YAB’yi artırır mı?​

Evet, çarpıntı ve gerginlik yaratarak kaygıyı tetikleyebilir.

5. YAB genetik midir?​

Kısmen genetiktir, ancak çevresel faktörler de güçlü rol oynar.