Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), bireyin sosyal iletişim, etkileşim ve davranış alanlarında gelişimsel farklılıklar göstermesiyle karakterize nörogelişimsel bir durumdur. “Spektrum” ifadesi, otizmin her bireyde farklı düzey ve özelliklerle görülebileceğini belirtir. Bazı çocuklar hafif belirtiler gösterirken bazıları yoğun destek ihtiyacı duyabilir. OSB yaşam boyu devam eden bir durumdur ancak erken tanı ve doğru eğitimle bireyin sosyal, duygusal ve akademik becerileri belirgin şekilde geliştirilebilir.

---

Otizmi Tanımlayan Temel Özellikler​

Otizm; beyin gelişimi, sosyal etkileşim ve davranış örüntülerini etkileyen bir nörogelişimsel farklılıktır.
Temel özellikler:

• Sosyal iletişimde zorlanma
• Tekrarlayıcı davranışlar
• İlgi alanlarında sınırlılık
• Duyusal hassasiyet veya duyusal azalma
• Rutine bağlılık
• Göz teması kurmada zorluk

Bu özellikler her bireyde farklı yoğunlukta görülür.

---

Otizm Spektrum Bozukluğu Belirtileri​

Belirtiler çoğu zaman erken çocukluk döneminde fark edilir.

---

1. Sosyal İletişim Belirtileri​

Otizmin en belirgin özellikleri iletişimle ilgilidir.

• Göz teması kurmama
• Adıyla seslenince bakmama
• Jest ve mimik kullanımında zayıflık
• Sosyal oyunlara ilgi göstermeme
• Yüz ifadelerini anlamada zorlanma
• Karşılıklı konuşmada güçlük
• Akran ilişkilerinin zayıf olması

Bu belirtiler iletişim motivasyonunun düşük olmasıyla bağlantılıdır.

---

2. Davranışsal Belirtiler​

Otizmde davranış örüntüleri farklılık gösterebilir.

• El çırpma, sallanma gibi tekrarlayıcı hareketler
• Nesnelere aşırı ilgi
• Rutinlerde ısrarcı olma
• Değişikliklere aşırı tepki verme
• Belirli konulara yoğun ilgi duyma

Bu davranışlar kişiyi rahatlatan kendine özgü düzen mekanizmalarıdır.

---

3. Duyusal (Sensoryal) Belirtiler​

Bazı çocuklar duyusal uyaranlara karşı aşırı hassas, bazıları ise duyarsız olabilir.

• Yüksek seslere aşırı tepki
• Işığa, dokunmaya veya kokuya hassasiyet
• Dönme, sallanma gibi hareketleri arama
• Acı veya sıcak-soğuk algısının farklı olması

Bu durum, sinir sisteminin gelen uyaranları farklı şekilde işlemesinden kaynaklanır.

---

4. Dil ve Konuşma Belirtileri​

Otizmde konuşma gelişimi her zaman gecikmez; ancak farklı bir seyir gösterebilir.

• Konuşmanın geç başlaması
• Tekrarlayıcı konuşmalar (ekolali)
• Sorulara uygun cevap verememe
• Monoton bir ses tonuyla konuşma
• Dilin sosyal kullanımında zorluk

---

5. Oyun ve Hayal Gücü Belirtileri​

• Sembolik oyun (bebek besleme, araba sürme) oynamada zorluk
• Oyuncaklarla amaç dışı oynama
• Tek tür oyunda ısrarcı olma

---

Otizm Spektrum Bozukluğu Özeti (Tablo)​

---

Otizm Spektrum Bozukluğu Neden Olur?​

Otizmin kesin nedeni bilinmemekle birlikte birçok faktör bir arada etkilidir.

---

1. Genetik Faktörler​

Otizm büyük oranda genetik bileşenlere sahiptir.

• Ailede otizm öyküsü
• Genetik mutasyonlar
• Kromozomal farklılıklar

Genetik yatkınlık en güçlü risk faktörüdür.

---

2. Prenatal (Gebelik) Faktörler​

Gebelik sürecindeki bazı durumlar riski artırabilir.

• İleri anne yaşı
• Diyabet veya tiroit problemleri
• Enfeksiyonlar
• Folik asit eksikliği
• Gebelikte kullanılan bazı ilaçlar (doktor kontrolü dışındakiler)

---

3. Doğum ve Doğum Sonrası Faktörler​

• Düşük doğum ağırlığı
• Oksijen yetersizliği
• Erken doğum

Bu faktörler nörogelişim üzerinde etkili olabilir.

---

4. Beyin Gelişimindeki Farklılıklar​

Beynin sosyal iletişim, duygu işleme ve davranış düzenleme bölgelerinde farklılıklar tespit edilmiştir.

---

5. Çevresel Faktörler​

• Ağır metal maruziyeti
• Çevresel toksinler

Ancak bu faktörlerin tek başına otizme yol açtığı kanıtlanmamıştır.

---

Otizm Spektrum Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?​

Otizm tanısı bir testle değil, çok yönlü değerlendirmeyle konur.
Tanıda kullanılan yöntemler:

• Gelişimsel değerlendirme
• Davranış gözlemi
• Dil ve iletişim testi
• Aile görüşmesi
• Çocuk psikiyatristi muayenesi

Genellikle 18–36 ay arasında belirtiler fark edilir.

---

Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisi​

Otizm tamamen ortadan kalkmasa da doğru eğitimle çocuk büyük ilerleme kaydedebilir.

---

1. Erken Eğitim Programları​

En etkili tedavi yöntemidir.

• ABA terapisi
• Floortime yaklaşımı
• Denver modeli

Bu eğitimler sosyal iletişim becerilerini artırır.

---

2. Dil ve Konuşma Terapisi​

Konuşma problemlerini azaltır, kelime kullanımı ve iletişim becerisini güçlendirir.

---

3. Ergoterapi (Duyu Bütünleme Terapisi)​

Duyusal hassasiyeti olan çocuklarda oldukça etkilidir.

---

4. Aile Eğitimi​

Aile, çocuğun gelişimini destekleyen en önemli unsurdur.

• Evde öğretici oyunlar
• Sosyal beceri çalışmaları
• Rutin oluşturma

---

5. Özel Eğitim Desteği​

Okul ortamında bireysel eğitim programları uygulanır.

---

6. Medikal Tedavi​

Otizmi ortadan kaldıran bir ilaç yoktur; ancak eşlik eden:

• Hiperaktivite
• Dikkat eksikliği
• Uyku problemleri
• Öfke patlamaları

gibi durumlarda ilaç tedavisi uygulanabilir.

---

Tedavi Edilmezse Ne Olur?​

Tedavi edilmeyen otizmde:

• Sosyal izolasyon
• İletişim sorunları
• Öğrenme güçlükleri
• Davranış problemleri
• Bağımsız yaşam becerilerinde gerilik

gibi zorluklar ortaya çıkabilir.
Erken müdahale, yaşam kalitesi üzerinde en büyük etkiye sahiptir.

---

S.S.S – Sık Sorulan Sorular​

1. Otizm tamamen iyileşir mi?​

Otizm tamamen ortadan kalkmaz; ancak çocuk doğru eğitimle yüksek işlevli hâle gelebilir.

2. Aşılar otizme neden olur mu?​

Hayır. Bilimsel olarak aşılarla otizm arasında hiçbir ilişki yoktur.

3. Otizm hangi yaşta belli olur?​

Genellikle 1,5–3 yaş arasında fark edilir.

4. Otizmli çocuk konuşmayı öğrenebilir mi?​

Evet. Birçok otizmli birey düzenli terapi ile konuşmayı öğrenir veya iletişim becerisini geliştirir.

5. Otizm zeka geriliği midir?​

Hayır. Her otizmli birey zeka geriliğine sahip değildir; bazıları üstün zekâ özellikleri bile gösterebilir.