Dağlık Karabağ Sorununun Temel Nedeni Nedir?
Dağlık Karabağ sorunu basit bir toprak anlaşmazlığı değildir; çok katmanlı bir yapıya sahiptir.Başlıca nedenler:
- Etnik yapıdaki farklılıklar (çoğunlukla Ermeni nüfus, Azerbaycan sınırları içinde)
- Sovyet dönemindeki idari sınır politikaları
- Bağımsızlık sonrası bölgesel statü tartışmaları
- Ermenistan’ın Karabağ üzerindeki hak iddiası
- Azerbaycan’ın toprak bütünlüğü politikası
- Jeopolitik güçlerin etkisi
Dağlık Karabağ Sorununun Tarihsel Gelişimi
Sorunu kronolojik olarak ele almak konuyu anlamayı kolaylaştırır.1. Sovyetler Birliği Dönemi (1923–1980’ler)
1923’te Sovyet yönetimi, Dağlık Karabağ’ı Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti içinde özerk bölge olarak belirledi.- Bölge nüfusu çoğunlukla Ermeniydi
- Azerbaycan’a bağlıydı
- Özerk statüye sahipti
2. Sovyetlerin Dağılması ve Gerginlik (1988–1991)
1988’de bölgedeki Ermeniler, Karabağ’ın Ermenistan’a bağlanması talebinde bulundu. Bu talep Azerbaycan tarafından reddedildi.Sonuç:
- Etnik çatışmalar başladı
- Karşılıklı göç dalgaları yaşandı
- Sovyet yönetimi düzeni sağlayamaz hale geldi
3. Birinci Karabağ Savaşı (1991–1994)
Ermenistan ve Karabağ Ermenileri Azerbaycan’a karşı askeri operasyonlar başlattı.1994’te imzalanan ateşkes ile:
- Ermenistan, Karabağ ve çevresindeki 7 bölgeyi kontrol etti
- Yüzbinlerce Azerbaycanlı bölgeden göç etmek zorunda kaldı
4. 2020 İkinci Karabağ Savaşı
Azerbaycan 27 Eylül 2020’de karşı operasyon başlattı. 44 gün süren savaşın sonunda:- Azerbaycan birçok bölgeyi geri aldı
- Şuşa başta olmak üzere kritik noktalar kontrol edildi
- Rusya arabuluculuğuyla ateşkes sağlandı
5. 2023 Operasyonları ve Karabağ Yönetiminin Dağılışı
Azerbaycan’ın 2023’te gerçekleştirdiği “antiterör operasyonu” sonrası bölgedeki Ermeni silahlı gruplar teslim oldu.Bölgenin sözde yönetimi kendini feshetti.
Böylece Dağlık Karabağ ayrı bir yönetim olmaktan çıktı.
Dağlık Karabağ Sorununda Tarafların Görüşleri
Azerbaycan’ın Görüşü
- Karabağ Azerbaycan’ın uluslararası hukuka göre toprağıdır
- Ermenistan 1991–2020 arasında bu toprakları “işgal etmiştir”
- Toprak bütünlüğü esastır
Ermenistan’ın Görüşü
- Karabağ’daki Ermeni nüfusun kendi kaderini tayin hakkı olduğunu savunur
- Bölge halkının güvenliğinin sağlanması gerektiğini belirtir
Uluslararası Hukuk Açısından
- Birleşmiş Milletler kararlarına göre Karabağ Azerbaycan toprağıdır
- 4 BM Güvenlik Konseyi kararı Ermenistan’ın çekilmesini talep etmiştir
Dağlık Karabağ Sorununun Sonuçları
Sorun hem sosyal hem politik hem de askeri sonuçlar doğurmuştur.Sosyal Sonuçlar
- Milyonlarca insan göç etmek zorunda kaldı
- Etnik gerilim arttı
- Bölge yıllarca istikrarsız kaldı
Politik Sonuçlar
- Azerbaycan–Ermenistan ilişkileri gerginleşti
- Rusya, Türkiye, İran gibi güçler devreye girdi
- Kafkasya’da yeni güç dengeleri oluştu
Ekonomik Sonuçlar
- Bölgede altyapı çöktü
- Ticaret ve enerji hatları zarar gördü
- Yeniden imar uzun yıllar aldı
Dağlık Karabağ Sorunu Özeti (Tablo)
| Dönem | Gelişme | Sonuç |
|---|---|---|
| 1923 | Sovyetler Karabağ'ı Azerbaycan'a bağladı | Özerk bölge kuruldu |
| 1988–1991 | Etnik gerginlik arttı | Çatışmalar başladı |
| 1991–1994 | 1. Karabağ Savaşı | Ermenistan pek çok bölgeyi kontrol etti |
| 2020 | 2. Karabağ Savaşı | Azerbaycan topraklarının çoğunu geri aldı |
| 2023 | Operasyon | Karabağ yönetimi dağıldı |
Dağlık Karabağ Sorunu Günümüzde Ne Durumda?
2024 itibarıyla:- Dağlık Karabağ’ın sözde yönetimi tamamen dağılmıştır
- Bölge Azerbaycan’ın kontrolü altındadır
- Ermeni nüfusun büyük kısmı göç etmiştir
- Sınırın belirlenmesi ve barış anlaşması görüşmeleri devam etmektedir
Sık Sorulan Sorular (S.S.S)
1. Dağlık Karabağ hangi ülkenin toprağıdır?Uluslararası hukuka göre Azerbaycan toprağıdır.
2. Sorun neden ortaya çıktı?
Sovyetler dönemindeki sınır düzenlemeleri, etnik yapı ve bağımsızlık süreci karışıklık yarattı.
3. 2020 savaşında ne oldu?
Azerbaycan birçok bölgeyi geri aldı ve stratejik üstünlük sağladı.
4. 2023’te neden yönetim dağıldı?
Azerbaycan’ın operasyonu sonrası bölgedeki silahlı gruplar teslim oldu.
5. Şu anda bölge barış içinde mi?
Büyük çatışmalar durdu ancak siyasi çözüm görüşmeleri devam ediyor.
