Artikülasyon Bozukluğu Nedir? Belirtileri ve Nedenleri

Artikülasyon bozukluğu, konuşma sırasında seslerin doğru şekilde çıkarılamaması, bozulması veya yer değiştirmesiyle ortaya çıkan konuşma sesletim problemidir. Bu bozukluk, çocuğun anlaşılabilirliğini azaltır ve iletişim becerilerini etkileyebilir. Artikülasyon; dil, dudak, çene ve damak gibi konuşma organlarının uyumlu hareketiyle gerçekleşir. Bu yapıların herhangi birindeki güçlük, sesin uygun şekilde üretilmesini zorlaştırır. Genellikle çocukluk döneminde fark edilen artikülasyon bozukluğu, doğru terapiyle büyük oranda düzelebilir.

---

Artikülasyon Bozukluğunun Temel Tanımı​

“Artikülasyon”, konuşma seslerinin fiziksel olarak çıkarılması sürecini ifade eder.
Bu süreçte:

• Dil
• Dudak
• Dişler
• Damak
• Çene
• Solunum sistemi

aktif olarak görev yapar. Artikülasyon bozukluğu, bu organların doğru koordinasyon kuramaması sonucu oluşur.
Bu bozukluk, sesletim hatalarıyla kendini belli eder:

• Ses atlama
• Ses ekleme
• Ses bozulması
• Sesleri yanlış yerde kullanma

---

En Yaygın Artikülasyon Hataları​

Artikülasyon bozukluğu olan çocuklar bazı sesleri hiç çıkaramaz veya yanlış üretir.
Sık görülen hatalar:

1. Substitüsyon (Yerine Koyma)​

Bir sesin yerine başka bir ses kullanılmasıdır.
Örn: “Kedi” yerine “Tedi”.

2. Omissyon (Atlama)​

Sesin tamamen düşürülmesidir.
Örn: “Araba” → “Aaba”.

3. Distorsiyon (Bozulma)​

Ses çıkarılır ancak doğru tonda veya şeklide değildir.
Örn: /s/ sesinin peltek çıkması.

4. Ekleme​

Kelimeye fazladan ses eklenmesidir.
Örn: “Sandalye” → “Sandalyeh”.
Bu hatalar çocuğun anlaşılabilirliğini azaltır ve iletişimde zorluk oluşturur.

---

Artikülasyon Bozukluğu Belirtileri​

Belirtiler sesletim hatalarıyla sınırlı değildir; daha geniş bir iletişim çerçevesinde değerlendirilir.
Belirgin işaretler:

• Konuşmanın anlaşılmaması
• Kelimeleri sık sık yanlış telaffuz etme
• Yaşa uygun olmayan konuşma gelişimi
• Zor sesleri söylemede güçlük
• Heceleri karıştırma
• Konuşma sırasında çene, dil veya dudak koordinasyonunda zayıflık
• Peltek konuşma

Bu belirtiler 4 yaşından sonra belirginleşiyorsa mutlaka bir konuşma terapisti değerlendirmesi gerekir.

---

Artikülasyon Bozukluğunun Nedenleri​

Artikülasyon bozukluğunun ortaya çıkmasında pek çok faktör rol oynar.

1. Motor Koordinasyon Problemleri​

Dil ve çene kaslarının yeterince güçlü veya koordineli çalışmaması ses üretimini zorlaştırır.

2. İşitme Problemleri​

Çocuk işitemediği sesleri doğru üretemez.
Orta kulak iltihabı geçiren çocuklarda sık görülür.

3. Gelişimsel Gecikmeler​

Konuşma ve dil gelişimi yaşıtlarına göre geri olan çocuklarda görülür.

4. Nörolojik Sorunlar​

Beyin gelişimini etkileyen durumlar artikülasyon becerisini bozabilir.
Örneğin:

• Serebral palsi
• Gelişimsel koordinasyon bozukluğu

5. Ağız ve Çene Yapısındaki Problemler​

Damak yarıkları, dil bağı (ankyloglossia), diş sorunları ses üretimini etkiler.

6. Çevresel Faktörler​

• Model alınan konuşmanın zayıf olması
• Yetersiz konuşma uyarımı
• Aile içi iletişim sorunları

---

Artikülasyon Bozukluğu ve Fonolojik Bozukluk Arasındaki Fark​

Bu iki terim sık karıştırılır.
Artikülasyon bozukluğunda ses çıkarma problemi varken, fonolojik bozuklukta seslerin kullanımında kural hatası vardır.

---

Artikülasyon Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?​

Konuşma terapisti tarafından yapılan değerlendirme önemlidir.
Tanıda kullanılan yöntemler:

• Beceriye yönelik konuşma testi
• Ses üretim analizi
• Ağız-kas motor muayenesi
• İşitme testi
• Aile görüşmesi
• Gelişimsel değerlendirme

Bu süreç sonucunda ses üretim hatalarının türü ve şiddeti belirlenir.

---

Artikülasyon Bozukluğu Tedavisi​

Tedavi kişiye özel planlanır ve en etkili yöntem konuşma terapisidir.

1. Konuşma Terapisi​

• Ses üretim egzersizleri
• Dil, dudak ve çene koordinasyon çalışmaları
• Ayna karşısında ses çalışmaları
• Hedef sesi kelime içinde doğru kullanma
• Oyun temelli uygulamalar

Terapiler düzenli uygulandığında hızlı ilerleme görülür.

2. Motor Konuşma Egzersizleri​

Kasların güçlendirilmesi için uygulanır.

3. İşitme Sorunlarının Tedavisi​

Orta kulak problemlerinin çözülmesi sesletim gelişimini hızlandırır.

4. Aile Eğitimi​

Aile, çocuğun terapide öğrendiği sesleri günlük hayatta pekiştirir.

---

Tedavi Edilmezse Neler Olabilir?​

• Konuşmanın anlaşılmaması
• Sosyal geri çekilme
• Akademik başarısızlık
• Okuma-yazma öğrenmede güçlük
• Özgüven problemleri

Bu sebeple erken müdahale çok kritiktir.

---

Evde Yapılabilecek Destek Çalışmaları​

• Ayna karşısında ses çalışmak
• Hikâye kitaplarında hedef sesleri pekiştirmek
• Çocuğun doğru ses üretimini hemen ödüllendirmek
• Konuşma hızını yavaşlatmak
• Dil ve dudak egzersizleri
• Nefes egzersizleri

Bu çalışmalar terapiye yardımcı olur.

---

S.S.S – Sık Sorulan Sorular​

1. Artikülasyon bozukluğu kaç yaşında ortaya çıkar?​

Genellikle 3–4 yaş döneminde belirginleşir.

2. Kendiliğinden geçer mi?​

Hafif düzeyde olabilir ancak çoğu durumda terapi gereklidir.

3. Peltek konuşma artikülasyon bozukluğu mudur?​

Evet, /s/ ve /z/ seslerinde görülen pelteklik artikülasyon hatasıdır.

4. Kaç seansta düzelir?​

Çocuğun yaşı, hatanın derecesi ve terapinin düzenliliğine göre değişir.

5. Yetişkinlerde de görülebilir mi?​

Evet. Gelişimsel veya sonradan oluşan nedenlerle yetişkinlerde de görülebilir.