Yalan söyleme davranışı her insanda zaman zaman görülebilir; ancak bazı durumlarda bu davranış sürekli, kontrolsüz ve kişinin yaşamının merkezinde yer alır. Bu noktada yalan söyleme, bir karakter özelliği olmaktan çıkıp kişilik bozukluklarıyla ilişkili bir davranış örüntüsü hâline gelebilir. Özellikle bazı kişilik bozukluklarında yalan söyleme bilinçli, tekrarlayıcı ve amaç odaklı şekilde görülür.
Önemli bir ayrım şudur:
Her yalan söyleyen kişi kişilik bozukluğu değildir, ancak bazı kişilik bozukluklarında yalan söyleme temel bir belirtidir.
Her zaman değil; ancak süreklilik ve işlev kaybı varsa değerlendirilmelidir.
Yalan söyleyen kişi değişir mi?
İstek ve terapiyle davranışlar kontrol altına alınabilir.
Mitomani tedavi edilir mi?
Uzun süreli terapiyle belirgin düzelme mümkündür.
Yalan söyleme genetik midir?
Genetik yatkınlık olabilir; ancak çevresel faktörler çok etkilidir.
Kişilik bozukluğu olan biri yalan söylediğini kabul eder mi?
Çoğu zaman hayır; içgörü düşüktür.
Önemli bir ayrım şudur:
Her yalan söyleyen kişi kişilik bozukluğu değildir, ancak bazı kişilik bozukluklarında yalan söyleme temel bir belirtidir.Yalan Söyleme Ne Zaman Kişilik Bozukluğu ile İlişkilidir?
Yalan söyleme şu özellikleri taşıyorsa kişilik bozukluğu şüphesi doğabilir:- Sürekli ve alışkanlık hâlinde olması
- Yakalanma riskine rağmen devam etmesi
- Maddi, sosyal veya duygusal zarar doğurmasına rağmen sürmesi
- Kişinin suçluluk veya pişmanlık duymaması
- Gerçekle hayal arasındaki sınırın bulanıklaşması
Yalan Söylemenin En Sık Görüldüğü Kişilik Bozuklukları
Antisosyal Kişilik Bozukluğu
Yalan söyleme bu bozukluğun en belirgin özelliklerinden biridir.- Manipülasyon amaçlı yalanlar
- Başkalarını kullanmak için gerçekleri çarpıtma
- Yakalanınca inkâr veya suçu başkasına atma
- Suçluluk ve pişmanlık duymama
Narsistik Kişilik Bozukluğu
Yalanlar genellikle kendini yüceltme amaçlıdır.- Başarıları abartma
- Gerçekte olmayan özellikleri varmış gibi anlatma
- Eleştiriden kaçınmak için gerçeği çarpıtma
- İmajını korumaya yönelik savunucu yalanlar
Histrionik Kişilik Bozukluğu
Yalanlar çoğunlukla dikkat çekme odaklıdır.- Hikâyeleri dramatize etme
- Olayları olduğundan farklı anlatma
- İlgi görmek için abartılı veya uydurma anlatılar
- Duygusal etki yaratmaya yönelik yalanlar
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
Yalan söyleme yoğun duygular ve terk edilme korkusu ile ilişkilidir.- Terk edilmemek için gerçeği gizleme
- İlişkiyi korumak adına çarpıtma
- Yoğun stres altında dürtüsel yalanlar
Mitomani (Patolojik Yalan Söyleme)
Mitomani, resmi bir kişilik bozukluğu değildir; ancak kişilik örüntüsüyle yakından ilişkilidir.- Sürekli ve gereksiz yalanlar
- Somut kazanç olmadan yalan söyleme
- Kendi yalanına inanma
- Gerçekle hayali ayırt edememe
Kişilik Bozukluğunda Yalan Söylemenin Nedenleri
- Empati eksikliği
- Onay ve ilgi ihtiyacı
- Benlik algısını koruma
- Dürtü kontrol zayıflığı
- Çocuklukta öğrenilmiş davranış örüntüleri
- Travmatik geçmiş
Yalan Söyleme Her Zaman Bilinçli midir?
Hayır.- Antisosyal ve narsistik yapılarda yalan çoğu zaman bilinçlidir
- Histrionik ve borderline yapılarda ise duygusal dürtüyle ortaya çıkabilir
- Mitomanide kişi bazen yalan söylediğinin farkında bile olmayabilir
Kişilik Bozukluğu ve Yalan Söyleme – Genel Karşılaştırma
| Kişilik Bozukluğu | Yalanın Amacı |
|---|---|
| Antisosyal | Manipülasyon, çıkar |
| Narsistik | İmaj ve üstünlük |
| Histrionik | İlgi ve onay |
| Borderline | Terk edilmemek |
| Mitomani | Psikolojik ihtiyaç |
Kişilik Bozukluğunda Yalan Söyleme Tedavi Edilebilir mi?
Evet, ancak kolay değildir.- Kişilik yapısı değişmez
- Ancak davranış örüntüleri psikoterapiyle esnetilebilir
- En etkili yaklaşım uzun süreli terapidir
- İçgörü geliştikçe yalan davranışı azalabilir
Ne Zaman Uzman Desteği Alınmalı?
- Yalanlar ilişkileri sürekli bozuyorsa
- Maddi veya hukuki sorunlara yol açıyorsa
- Kişi davranışını kontrol edemiyorsa
- Gerçeklik algısı bozuluyorsa
Sık Sorulan Sorular (S.S.S)
Sürekli yalan söylemek kişilik bozukluğu mudur?Her zaman değil; ancak süreklilik ve işlev kaybı varsa değerlendirilmelidir.
Yalan söyleyen kişi değişir mi?
İstek ve terapiyle davranışlar kontrol altına alınabilir.
Mitomani tedavi edilir mi?
Uzun süreli terapiyle belirgin düzelme mümkündür.
Yalan söyleme genetik midir?
Genetik yatkınlık olabilir; ancak çevresel faktörler çok etkilidir.
Kişilik bozukluğu olan biri yalan söylediğini kabul eder mi?
Çoğu zaman hayır; içgörü düşüktür.
