Kişilik Bozukluğu Nedir? Türleri ve Belirtileri

Kişilik bozukluğu, bireyin düşünme şekli, duygu düzeni ve davranış biçimlerinde kalıcı ve işlevselliği bozan sapmalarla karakterize edilen bir ruh sağlığı durumudur. Bu bozukluklar, kişinin hem iç dünyasını hem de çevresiyle ilişkilerini derinden etkiler. Kişilik bozukluğu yaşayan bireyler; çevresel olayları yorumlama, duygusal tepkiler, sosyal iletişim ve stresle başa çıkma konusunda toplumun genel normlarının dışında davranışlar gösterebilir. Bu durum genellikle genç yetişkinlik döneminde belirginleşir ve uygun tedaviyle yönetilebilir.

---

Kişilik Bozukluğunun Temel Özelliklerini Anlamak​

Kişilik bozuklukları yalnızca bir davranış sorunu değil; kişinin içsel dünyasının şekillenme biçimiyle ilgili kapsamlı bir yapısal durumdur. Aşağıdaki başlıklar bu bozukluğun ana unsurlarını anlamayı kolaylaştırır.

---

Düşünce ve Algıda Kalıcı Sapmalar​

Kişilik bozukluğu bulunan bireylerin olayları, ilişkileri ve kendilerini algılama biçimleri toplumdaki yaygın normlardan belirgin şekilde farklıdır. Bu farklılık birçok alanda kendini gösterebilir:

• Olayları aşırı büyütme veya küçümseme
• Olumsuz senaryolara odaklanma
• Diğer insanların niyetlerini yanlış yorumlama
• Kendini ya aşırı değersiz ya da aşırı önemli görme

Bu algısal sorunlar, günlük karar alma süreçlerini de etkiler.

---

Duygusal Düzenlemede Zorluklar​

Kişilik bozukluklarında duygu kontrolü büyük ölçüde zorlaşır. Birey, günlük streslere normalden daha yoğun ve uzun süreli tepkiler verebilir.
Görülebilecek duygusal örnekler:

• Ani öfke patlamaları
• Aşırı hassasiyet
• Yoğun kaygı, korku veya çaresizlik hissi
• Uygunsuz duygusal tepkiler

Bu durum, sosyal ilişkilerde sık çatışmalara yol açabilir.

---

Davranışlarda Süreklilik Gösteren Tutarsızlık​

Kişilik bozukluklarında görülen davranışlar duruma göre değişmez; kalıcıdır. Bu nedenle çevrenin geri bildirimleri veya olumsuz sonuçlar davranışın değişmesine çoğu zaman yetmez.
Örnek davranış özellikleri:

• Sorumsuzluk veya aşırı kontrol ihtiyacı
• Manipülatif iletişim
• Aşırı içe kapanma veya aşırı dışa dönüklük
• Riskli, kontrolsüz davranışlar

---

Kişilik Bozukluklarının Gruplandırılması​

Psikiyatri literatüründe kişilik bozuklukları genellikle 3 ana kümede değerlendirilir. Bu sınıflandırma bozukluğun temel özelliklerini daha anlaşılır hâle getirir.
Aşağıdaki tablo bu sınıflandırmayı özetlemektedir:

---

A Kümesi Kişilik Bozukluklarını Detaylandırmak​

Bu kümedeki bozukluklar daha çok algısal ve düşünsel farklılıklarla ilişkilidir.

Paranoid Kişilik Bozukluğu​

• Aşırı şüphecilik
• İnsanların kötü niyetli olduğuna inanma
• Eleştirilere aşırı tepki

Şizoid Kişilik Bozukluğu​

• Sosyal ilişkilere ilgi duymama
• Tek başına yaşamayı tercih etme
• Duygusal ifade zayıflığı

Şizotipal Kişilik Bozukluğu​

• Garip düşünceler veya inançlar
• Sosyal kaygı ve ilişki kurmada zorluk
• Eksantrik davranışlar

---

B Kümesi Kişilik Bozukluklarının Özellikleri​

Bu kümedeki bireyler dramatik ve yoğun duygusal tepkiler gösterebilir.

Borderline Kişilik Bozukluğu​

• Terk edilme korkusu
• Duygusal dalgalanmalar
• Kimlik karmaşası
• Dürtüsel davranışlar

Antisosyal Kişilik Bozukluğu​

• Toplumsal kurallara uyumsuzluk
• Empati eksikliği
• Manipülasyon ve aldatma davranışları

Histrionik Kişilik Bozukluğu​

• İlgi odağı olma isteği
• Aşırı dramatik davranışlar
• Yüzeysel duygusal ifade

Narsistik Kişilik Bozukluğu​

• Aşırı hayranlık beklentisi
• Kendini üstün görme
• Empati yoksunluğu

---

C Kümesi Kişilik Bozukluklarının Genel Yapısı​

Bu gruptaki bozukluklar kaygı ve kaçınma davranışları ile ilişkilidir.

Çekingen Kişilik Bozukluğu​

• Eleştirilme korkusu
• Sosyal ortamlardan kaçınma
• Utangaç ve hassas yapı

Bağımlı Kişilik Bozukluğu​

• Karar verememe
• Sürekli destek arayışı
• Terk edilme korkusu

Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu​

(OCD ile karıştırılmamalıdır.)

• Mükemmeliyetçilik
• Aşırı kontrol ihtiyacı
• Esneklik kaybı

---

Kişilik Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?​

Kişilik bozuklukları, biyolojik, çevresel ve psikolojik etmenlerin birleşimiyle ortaya çıkar.

Biyolojik Etkenler​

• Genetik yatkınlık
• Beyin kimyasındaki farklılıklar

Çevresel Etkenler​

• Çocukluk travmaları
• Duygusal ihmal
• Zorlayıcı aile ortamı

Psikolojik Etkenler​

• Erken dönem bağlanma sorunları
• Negatif benlik şemaları

---

Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?​

Bu bozuklukların teşhisi yalnızca bir psikiyatrist tarafından konulabilir.
Tanı sürecinde:

• Davranış örüntülerinin uzun süreli analizi
• Kişilik ölçekleri ve psikolojik testler
• Aile öyküsü
• Bireyin sosyal ve iş hayatındaki işlevselliği

dikkate alınır.

---

Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilebilir mi?​

Evet. Kişilik bozukluklarının tedavisi zaman alabilir; ancak düzenli terapiyle belirgin gelişme sağlanabilir.

Psikoterapi Yöntemleri​

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
• Diyalektik Davranış Terapisi (DBT)
• Şema Terapi
• Psikodinamik Terapi

İlaç Tedavisi​

Kişilik bozukluğunun kendisini doğrudan tedavi etmez; ancak depresyon, kaygı, öfke gibi eşlik eden belirtiler olduğunda kullanılabilir.

Aile ve Sosyal Destek​

Kişinin yakın çevresinin durumu anlaması iyileşme sürecini hızlandırır.

---

Kişilik Bozukluğu ile Yaşamak​

Bu durum yaşamın birçok alanını etkiler; ancak kişi farkındalık kazanıp terapilere düzenli katıldığında:

• Daha sağlıklı ilişkiler kurabilir
• Duygularını daha iyi yönetebilir
• Dürtüsel davranışlarını kontrol edebilir
• Yaşam kalitesini artırabilir

---

Sık Sorulan Sorular (S.S.S)​

Kişilik bozukluğu tamamen iyileşir mi?​

Zamanla büyük ölçüde hafifleyebilir ancak tamamen ortadan kalkması kişiden kişiye değişir.

Kişilik bozukluğu genetik midir?​

Genetik yatkınlık önemli bir etkendir; ancak çevresel faktörler de güçlü rol oynar.

Kişilik bozukluğu ile depresyon aynı şey midir?​

Hayır. Kişilik bozukluğu kalıcı davranış örüntülerini etkiler; depresyon ise duygu durum bozukluğudur.

Tedavi ne kadar sürer?​

Aylar veya yıllar sürebilir. Terapi sürecine bağlıdır.

Kişilik bozukluğu olan biri ilişkide olabilir mi?​

Evet. Doğru tedavi ve farkındalıkla sağlıklı ilişkiler mümkündür.