Intervertebral disk bozukluğu, omurlar arasında yastık görevi gören disklerin yapısının bozulması, yer değiştirmesi veya yıpranması sonucu ortaya çıkan bir omurga rahatsızlığıdır. Boyun, sırt ve bel bölgesinde ağrıya, uyuşmaya, güç kaybına ve hareket kısıtlılığına yol açabilir. Diskin iç kısmındaki çekirdek dışarı doğru taşarak sinirlere baskı yaptığında belirtiler daha belirgin hâle gelir. Bu bozukluk özellikle ağır iş yapanlarda, uzun süre masa başında oturanlarda ve yaşla birlikte disk yapısı zayıflayan kişilerde sık görülür.
Omurganın Yapısı ve Disklerin Rolü
Omurga, üst üste dizilmiş omurlardan oluşur ve her omurun arasında
intervertebral disk bulunur. Bu diskler:
- Darbelere karşı şok emici görevi görür
- Omurganın esnekliğini sağlar
- Omurların sürtünmesini engeller
Disk bozukluğu ortaya çıktığında hem omurganın işlevi azalır hem de sinir sistemi baskı altında kalır.
Diskin Yapısal Bileşenleri
Her disk iki bölümden oluşur:
- Nucleus Pulposus: Jel kıvamında iç kısım
- Annulus Fibrosus: Lifli dış çeper
Bu yapı zedelendiğinde disk kayması, fıtık veya dejenerasyon gelişebilir.
Intervertebral Disk Bozukluğu Türleri
Aşağıdaki tablo disk bozukluklarının en yaygın türlerini özetler:
| Tür | Tanım | Özellik |
|---|
| Disk Dejenerasyonu | Diskin yaşla yıpranması | Esneklik kaybı, ağrı |
| Bulging (Disk Bombeleşmesi) | Disk dışa doğru hafif taşar | Sinire baskı hafif |
| Herniasyon (Disk Fıtığı) | Çekirdek dışa çıkar | Şiddetli ağrı ve uyuşma |
| Protrüzyon | Kısmi disk kayması | Orta seviye baskı |
| Ekstrüzyon/Sequestrasyon | Disk materyali tamamen dışarı çıkar | İleri seviye sinir baskısı |
Intervertebral Disk Bozukluğunun Nedenleri
Disk bozukluğu birden fazla faktörün birleşimiyle ortaya çıkar.
1. Yaşlanma ve Disk Dejenerasyonu
Yaş ilerledikçe diskler su kaybeder ve elastikiyeti azalır. Bu doğal süreç disk yapısının zayıflamasına neden olur.
2. Aşırı Yük ve Travma
- Ağır kaldırma
- Ani hareketler
- Belin yanlış kullanımı
diskin zorlanmasına ve hasara yol açabilir.
3. Duruş Bozuklukları
Uzun süre:
- Öne eğilerek oturmak
- Bilgisayar başında yanlış oturmak
- Ağırlığı tek tarafa veren duruş
disk üzerinde dengesiz baskı oluşturur.
4. Obezite
Aşırı kilo omurgaya binen yükü artırır ve disklerin daha hızlı bozulmasına neden olur.
5. Genetik Yatkınlık
Bazı kişilerde disk dejenerasyonu genetik olarak daha hızlı ilerleyebilir.
6. Mesleki Faktörler
Riskli meslekler:
- Şoförlük
- İnşaat işçiliği
- Ağır yük taşımayı gerektiren işler
- Uzun süre ayakta durma
7. Hareketsizlik ve Zayıf Kas Yapısı
Bel ve karın kaslarının zayıflığı omurgayı desteksiz bırakır; bu da disk bozukluklarını tetikler.
Disk Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler disk bozukluğunun türüne ve sinir baskısının şiddetine göre değişir.
1. Bel ve Boyun Ağrısı
En yaygın belirtidir. Ağrı:
- Oturunca artabilir
- Ayakta uzun süre kalınca şiddetlenebilir
- Eğilme ve dönme hareketlerinde tetiklenebilir
2. Bacak veya Kolda Uyuşma
Disk sinire baskı yaptığında uyuşma, karıncalanma ve elektrik çarpması hissi oluşabilir.
3. Kuvvet Kaybı
İleri vakalarda:
- Bacakta güçsüzlük
- Ayak düşmesi
- Nesne tutmakta zorlanma
gibi kas fonksiyonlarında azalma görülebilir.
4. Hareket Kısıtlılığı
Disk bozukluğu:
gibi günlük hareketleri zorlaştırır.
5. Siyatik Ağrı
Bel fıtığı bacak boyunca yayılan sinir ağrısına neden olabilir.
Intervertebral Disk Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhiste birkaç yöntem kullanılır:
- Fizik muayene
- MR (Manyetik Rezonans)
- BT (Bilgisayarlı Tomografi)
- Röntgen
- Refleks, kas kuvveti ve his testleri
MR, disk bozukluğunu en net gösteren görüntüleme yöntemidir.
Disk Bozukluğu Tedavi Yöntemleri
Tedavi hastalığın derecesine göre değişir; birçok hasta cerrahi gerekmeksizin iyileşir.
1. İstirahat ve Yaşam Düzenlemesi
- Ani hareketlerden kaçınma
- Ağırlık kaldırmama
- Duruş düzeltme
erken dönemde etkili olabilir.
2. Fizik Tedavi ve Egzersiz
Fizik tedavi uygulamaları:
- Manuel terapi
- Germe egzersizleri
- Kas güçlendirme çalışmaları
- Sıcak-soğuk uygulamalar
- Elektrik stimülasyonu
Bu yöntemler omurga çevresindeki kasları güçlendirerek diskin baskısını azaltır.
3. İlaç Tedavisi
Doktor tarafından:
- Ağrı kesiciler
- Kas gevşeticiler
- Anti-enflamatuar ilaçlar
reçete edilebilir.
4. Epidural Enjeksiyonlar
Diskin sinire yaptığı baskıyı azaltmak için steroid enjeksiyonları uygulanabilir.
5. Cerrahi Müdahale
Aşağıdaki durumlarda düşünülür:
- Şiddetli sinir baskısı
- İdrar–dışkı kontrol kaybı
- İlaç ve fizyoterapiye yanıt alınamaması
- Kas güç kaybının ilerlemesi
Cerrahi yöntemler arasında mikrocerrahi ve endoskopik disk ameliyatları bulunur.
Disk Bozukluğundan Korunma Yolları
Disk bozukluğu yaşam tarzı ile büyük oranda önlenebilir.
· Doğru oturma pozisyonu kullanmak
Sırtı dik, bel destekli şekilde oturmak önemlidir.
· Düzenli egzersiz yapmak
Yüzme, yürüyüş ve bel–karın kaslarını güçlendiren hareketler faydalıdır.
· Ağırlık taşırken doğru teknik kullanmak
Dizleri bükerek yükü kaldırmak risk azaltır.
· Fazla kilolardan kaçınmak
Kilonun düşürülmesi omurga üzerindeki baskıyı azaltır.
· Uzun süre sabit durmamak
Her 30–40 dakikada bir pozisyon değiştirmek gerekir.
Sık Sorulan Sorular (S.S.S.)
Intervertebral disk bozukluğu tamamen iyileşir mi?
Erken dönemde çoğu hasta cerrahi gerekmeksizin iyileşir. Yaşam tarzı düzenlemeleri iyileşme hızını artırır.
Disk bozukluğu egzersizle düzelir mi?
Evet. Uzman yönlendirmesiyle yapılan egzersizler kasları güçlendirerek diskin baskısını azaltabilir.
Boyun ve bel fıtığı aynı şey midir?
Her ikisi de disk bozukluğudur; farkı omurganın hangi bölgesinde görüldüğüdür.
Her disk fıtığı ameliyat gerektirir mi?
Hayır. Hastaların büyük çoğunluğu ameliyatsız tedavi olur.
Disk bozukluğu sinir hasarı yapar mı?
İleri vakalarda uzun süreli baskı sinir hasarına yol açabilir. Bu nedenle erken tedavi önemlidir.
