Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir?

Dürtü kontrol bozukluğu, kişinin ani istek ve tepkilerini kontrol etmekte zorlandığı, düşünmeden hareket ettiği ve çoğu zaman kendine veya çevresine zarar verebilecek davranışlarda bulunduğu bir psikiyatrik durumdur. Bu bozuklukta birey, bir davranışı yapmaması gerektiğini bilse dahi içsel bir baskı hisseder ve davranışı gerçekleştirdikten sonra geçici bir rahatlama yaşar. Ardından suçluluk, pişmanlık veya utanç duyguları ortaya çıkabilir. Dürtü kontrol bozukluğu çocukluk çağından yetişkinliğe kadar görülebilir ve tedavi edilmezse ciddi sosyal, akademik ve duygusal sorunlara neden olabilir.

---

Dürtü Kontrol Bozukluğunun Temel Özellikleri​

Dürtü kontrol bozukluğunda bazı temel belirtiler ve davranış örüntüleri ön plandadır:

• Ani kararlar verme
• Davranış sonuçlarını düşünmeden hareket etme
• Engellenemeyen dürtüler
• Sonradan pişmanlık duyma
• Kendine veya başkasına zarar verebilecek davranışlar
• Duygu düzenleme güçlüğü

Bu özellikler kişide süreklilik gösterir ve yaşam kalitesini etkiler.

---

Dürtü Kontrol Bozukluğu Türleri​

Dürtü kontrol bozukluğu birden fazla alt sınıfa ayrılır. Her biri farklı davranış biçimleriyle kendini gösterir.

---

1. Aralıklı Patlayıcı Bozukluk​

• Ani öfke patlamaları
• Kontrolsüz saldırganlık
• Kırıcı ve yıkıcı davranışlar
• Sonrasında yoğun pişmanlık

---

2. Kleptomani (Çalma Hastalığı)​

• İhtiyaç duyulmayan nesneleri çalma eğilimi
• Çalma öncesinde artan gerginlik
• Çaldıktan sonra geçici rahatlama

---

3. Piromani (Yangın Çıkarma Eğilimi)​

• Ateşe karşı olağan dışı ilgi
• Bilinçli olarak yangın çıkarma
• Yangın sonrası rahatlama hissi

---

4. Trikotillomani (Saç Koparma Hastalığı)​

• Saç, kaş veya kirpik koparma
• Koparma öncesinde gerginlik
• Sonrasında rahatlama

---

5. Oynak (ku*mar) Bağımlılığı​

• Kontrolsüz ku*mar oynama isteği
• Kaybettikçe daha fazla oynama
• Maddi ve sosyal çöküş riski

Bu alt türlerin tümü dürtü kontrolünün bozulmasıyla ilişkilidir.

---

Dürtü Kontrol Bozukluğu Belirtileri​

Belirtiler duygusal, davranışsal ve fiziksel olarak ortaya çıkar.

---

1. Duygusal Belirtiler​

• Gerginlik
• Sabırsızlık
• Huzursuzluk
• Öfke birikimi
• Stresle baş edememe

---

2. Davranışsal Belirtiler​

• Ani tepkiler verme
• Sonuçlarını düşünmeden hareket etme
• Kontrolsüz harcama
• Yalan söyleme
• Riskli davranışlarda bulunma
• Davranış sonrası suçluluk yaşama

---

3. Fiziksel Belirtiler​

Dürtü öncesi kişinin bedeninde belirgin stres tepkileri oluşabilir.

• Kalp çarpıntısı
• Terleme
• Nefes hızlanması
• Titreme

Bu fiziksel belirtiler dürtünün yaklaştığını gösterir.

---

Dürtü Kontrol Bozukluğu Özeti (Tablo)​

---

Dürtü Kontrol Bozukluğu Neden Olur?​

Bu bozukluğun ortaya çıkmasında birçok faktör bir araya gelir.

---

1. Genetik Faktörler​

Ailede benzer problemler varsa risk artabilir.

2. Beyin Kimyası (Nörobiyolojik Etkenler)​

Serotonin seviyesindeki dengesizlik, dürtü kontrolünü olumsuz etkiler.

3. Çocukluk Travmaları​

Şiddet, ihmal veya istismara maruz kalma ileride dürtüsel davranışları tetikleyebilir.

4. Duygusal Düzenleme Sorunları​

Kişi duygularını sağlıklı şekilde ifade edemez ve kontrolsüz davranışlara başvurabilir.

5. Aile ve Çevre Faktörleri​

Tutarsız disiplin, kaotik aile yapısı ve olumsuz rol modeller de etkili olabilir.

---

Dürtü Kontrol Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?​

Tanı psikiyatrist tarafından yapılan klinik değerlendirme ile konur.
Tanıda kullanılan yöntemler:

• Klinik görüşme
• Davranış analizi
• Kişilik testleri
• Çocukluk geçmişi değerlendirmesi
• Eşlik eden psikiyatrik hastalıkların incelenmesi

Borderline, bipolar bozukluk ve DEHB gibi hastalıklarla karışabileceği için detaylı değerlendirme önemlidir.

---

Dürtü Kontrol Bozukluğu Tedavi Yöntemleri​

Tedavi, çok yönlü ve uzun soluklu olabilir.

---

1. Psikoterapi​

En etkili tedavi yöntemidir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
• Diyalektik Davranış Terapisi (DBT)
• Şema terapi
• Duygu düzenleme eğitimi

Bu terapiler dürtüleri tanımayı, kontrol etmeyi ve sağlıklı davranışlar geliştirmeyi öğretir.

---

2. İlaç Tedavisi​

Şu durumlarda ilaç kullanılabilir:

• Dürtüsellik çok yüksekse
• Eşlik eden depresyon veya anksiyete varsa
• Öfke kontrol problemleri belirginsa

Genellikle serotonin düzenleyiciler tercih edilir.

---

3. Aile Eğitimi ve Destek​

Aileye iletişim biçimleri, sınır koyma yöntemleri ve kriz anlarında yaklaşım şekilleri öğretilir.

---

4. Grup Terapisi​

Kişinin benzer sorunları yaşayan diğer bireylerle empati kurmasına yardımcı olur.

---

Tedavi Edilmezse Ne Olur?​

Dürtü kontrol bozukluğu tedavi edilmediğinde:

• Sosyal ilişkilerde sorunlar
• Maddi kayıplar
• Akademik ve iş başarısızlığı
• Suç davranışları
• Kendine zarar verme eğilimi
• Madde bağımlılığı

gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.

---

Dürtüleri Kontrol Etmeye Yardımcı Günlük Öneriler​

• Nefes egzersizleri uygulayın
• Öfke anında 10 saniye bekleme kuralı
• Günlük rutin oluşturma
• Düzenli spor ve yürüyüş
• Tetikleyici ortam ve kişilerden uzak durma
• Duygu günlüğü tutma

Bu yöntemler dürtü kontrolünü güçlendirmeye yardımcı olur.

---

S.S.S – Sık Sorulan Sorular​

1. Dürtü kontrol bozukluğu tamamen geçer mi?​

Doğru terapi ile büyük oranda kontrol altına alınabilir.

2. Çocuklarda da görülebilir mi?​

Evet. Çocukluk döneminde sık görülür ve erken müdahale çok önemlidir.

3. Dürtüsel davranış ile bozukluk arasındaki fark nedir?​

Dürtüsel davranış geçici olabilir, bozukluk ise süreklilik gösterir ve yaşamı etkiler.

4. İlaç tedavisi şart mıdır?​

Her zaman değil; ancak bazı vakalarda oldukça etkili olabilir.

5. Bu bozukluk hangi hastalıklarla karıştırılır?​

DEHB, bipolar bozukluk, borderline kişilik bozukluğu ve bağımlılık problemleriyle sık karışır.