Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Belirtileri Nelerdir?

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), bireyin dikkatini sürdürmekte zorlanması, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ile karakterize edilen, çocuklukta başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB yalnızca çocuklara özgü değildir; birçok kişide belirtiler yetişkinlikte farklı şekillerde devam eder ve akademik, sosyal ve mesleki yaşamı belirgin biçimde etkileyebilir.
DEHB belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterir ve genellikle dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik olmak üzere üç ana başlık altında değerlendirilir.

---

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ne Anlama Gelir?​

DEHB, beynin dikkat, planlama, dürtü kontrolü ve davranış düzenleme işlevlerinde yaşanan farklılıklarla ilişkilidir. Kişi çoğu zaman istemesine rağmen dikkatini toparlayamaz, başladığı işi sürdüremez ya da düşünmeden hareket edebilir.
Bu durum tembellik, isteksizlik veya disiplin eksikliği değildir; biyolojik temeli olan bir durumdur.

---

Dikkat Eksikliği Belirtileri​

Dikkat eksikliği, DEHB’nin en sık fark edilen boyutlarından biridir. Özellikle zihinsel odaklanma gerektiren işlerde belirginleşir.

Dikkat Eksikliğine Ait Yaygın Belirtiler​

• Ayrıntılara dikkat edememe
• Dikkatin çabuk dağılması
• Yapılan işi tamamlayamama
• Dinliyormuş gibi görünmesine rağmen söylenenleri kaçırma
• Organizasyon ve planlama zorluğu
• Eşyaları sık sık kaybetme
• Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınma
• Günlük sorumlulukları unutma

Bu belirtiler hem okulda hem iş hayatında performans düşüklüğüne yol açabilir.

---

Hiperaktivite Belirtileri​

Hiperaktivite, kişinin yaşına ve ortama uygun olmayan düzeyde aşırı hareketli olması ile kendini gösterir. Çocuklarda daha belirgin, yetişkinlerde ise daha içsel yaşanabilir.

Hiperaktiviteye Ait Belirtiler​

• Sürekli kıpırdanma
• Yerinde duramama
• Oturması gereken durumlarda ayağa kalkma
• Aşırı konuşma
• Sessiz kalmakta zorlanma
• Sürekli hareket halinde olma isteği

Yetişkinlerde hiperaktivite daha çok içsel huzursuzluk ve sabırsızlık şeklinde görülür.

---

Dürtüsellik Belirtileri​

Dürtüsellik, sonuçlarını düşünmeden hareket etme eğilimini ifade eder.

Dürtüselliğe Ait Belirtiler​

• Söz kesme
• Sorular tamamlanmadan cevap verme
• Sırasını bekleyememe
• Ani kararlar alma
• Riskli davranışlara yatkınlık
• Öfke kontrolünde zorlanma

Dürtüsellik, sosyal ilişkilerde ve iş yaşamında ciddi sorunlara yol açabilir.

---

Çocuklarda DEHB Belirtileri​

Çocukluk çağında belirtiler daha görünürdür.

• Derslere odaklanamama
• Ödevleri yarım bırakma
• Sınıf içinde yerinde duramama
• Kurallara uymakta zorlanma
• Dalgın görünme
• Arkadaş ilişkilerinde sorun yaşama

Bu çocuklar çoğu zaman “yaramaz” veya “dalgın” olarak etiketlenebilir.

---

Yetişkinlerde DEHB Belirtileri​

Yetişkinlikte belirtiler farklı bir biçim alır.

• İşleri sürekli erteleme
• Zaman yönetiminde zorlanma
• Unutkanlık
• Düzensizlik
• Sık iş değiştirme
• İlişkilerde sabırsızlık
• İçsel huzursuzluk

Birçok yetişkin, DEHB tanısını geç yaşta alır.

---

DEHB Belirtileri Herkeste Aynı mı Görülür?​

Hayır. DEHB’nin üç temel görünüm biçimi vardır:

• Dikkat eksikliğinin baskın olduğu tip
• Hiperaktivite-dürtüselliğin baskın olduğu tip
• Birleşik tip (her ikisi birlikte)

Bu nedenle her bireyde belirtilerin şiddeti ve dağılımı farklı olabilir.

---

DEHB Belirtileri Günlük Hayatı Nasıl Etkiler?​

Tedavi edilmediğinde DEHB:

• Akademik başarısızlık
• İş performansında düşüş
• Özgüven kaybı
• İlişki problemleri
• Kaygı ve depresyon riskinde artış

gibi sonuçlara yol açabilir.

---

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri – Genel Bakış​

---

DEHB Belirtileri Ne Zaman Ciddiye Alınmalı?​

Aşağıdaki durumlarda değerlendirme önemlidir:

• Belirtiler 6 aydan uzun sürüyorsa
• Günlük yaşamı belirgin şekilde etkiliyorsa
• Akademik veya iş başarısını düşürüyorsa
• İlişkilerde sürekli sorun yaşanıyorsa

Erken tanı, yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır.

---

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?​

Tanı psikiyatrist tarafından konur ve:

• Klinik görüşme
• Gelişim öyküsü
• Davranış ölçekleri
• Gerekirse nöropsikolojik testler

birlikte değerlendirilir. Tek bir testle tanı konmaz.

---

Sık Sorulan Sorular (S.S.S)​

Dikkat eksikliği zeka geriliği midir?​

Hayır. DEHB zeka ile ilgili değildir.

DEHB sadece çocuklarda mı olur?​

Hayır. Yetişkinlikte de devam edebilir.

DEHB tembellik mi?​

Hayır. Nörobiyolojik temelli bir bozukluktur.

DEHB ilaçsız geçer mi?​

Bazı hafif vakalarda davranışsal yöntemler yeterli olabilir; ancak birçok durumda tedavi gerekir.

DEHB tamamen iyileşir mi?​

Tamamen geçmeyebilir; ancak doğru tedaviyle belirtiler kontrol altına alınabilir.