Davranış Bozukluğu Nedir?

Davranış bozukluğu, bireyin sosyal normlara, kurallara ve diğer insanların haklarına uygun olmayan, tekrar eden ve kalıcı nitelikte problemli davranışlar sergilemesi durumudur. Çocukluk ve ergenlik döneminde sık görülen bu bozukluk; saldırganlık, kural tanımama, yalan söyleme, vandalizm, hırsızlık gibi davranışlarla kendini gösterebilir. Bozukluk erken dönemde fark edilip müdahale edilmezse, yetişkinlik döneminde daha ciddi sosyal ve psikolojik sorunlara dönüşebilir. Bu nedenle davranış bozukluğu, hem aile hem de okul ortamı için dikkatle ele alınması gereken bir sorundur.

---

Davranış Bozukluğunun Temel Özellikleri​

Davranış bozukluğu; süreklilik gösteren, bireyin kendisine ve çevresine zarar veren davranış örüntülerini içerir.
Temel özellikler:

• Sosyal kurallara uymama
• Aşırı öfke, saldırganlık ve karşı gelme
• Dürtüsellik
• Yalan söyleme ve manipülasyon
• Başkalarının haklarını ihlal etme
• Eşyaya veya canlıya zarar verme eğilimi

Bu davranışlar tesadüfi değil, tekrar eden bir döngünün parçasıdır.

---

Davranış Bozukluğu Belirtileri​

Belirtiler çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve çevresine göre farklılık gösterebilir. En yaygın belirtiler aşağıda kategorilere ayrılmıştır.

---

1. Saldırgan Davranışlar​

• Fiziksel şiddet uygulama
• Kavga çıkarma
• Sözlü saldırganlık
• Hayvanlara zarar verme
• Eşya kırma

Bu davranışlar genellikle öfke kontrol sorunlarına işaret eder.

---

2. Kural Tanımama ve Otoriteye Karşı Gelme​

• Ev ve okul kurallarına uymama
• Öğretmen ve ebeveyne karşı gelme
• Görev ve sorumlulukları reddetme
• Sık sık tartışma çıkarma

Kural tanımamak davranış bozukluğunun en belirgin işaretlerinden biridir.

---

3. Yıkıcı ve Zarar Verici Davranışlar​

• Yangın çıkarma girişimleri
• Vandalizm
• Eşyalara kasten zarar verme
• Gizlice bir şeyler kırma veya çalma

Bu davranışlar toplum için risk oluşturabilir.

---

4. Dürtüsel ve Riskli Davranışlar​

• Aşırı yalan söyleme
• Riskli oyunlar oynama
• Kaçma, evden uzaklaşma
• Tehlikeli davranışlara merak
• Kontrolsüz öfke patlamaları

Dürtüsellik, davranışın altında yatan önemli bir mekanizmadır.

---

5. Sosyal ve Duygusal Belirtiler​

• Suçluluk duygusunun zayıf olması
• Empati eksikliği
• Başkalarının duygularını önemsememe
• Manipülatif davranışlar
• Duygusal dalgalanmalar

Bu belirtiler, sosyal ilişkilerin kalitesini ciddi şekilde etkiler.

---

Davranış Bozukluğu Türleri​

Davranış bozukluğu genel bir kavramdır ve birkaç alt kategoriye ayrılır.

---

1. Karşıt Olma – Karşı Gelme Bozukluğu (ODD)​

• Otoriteye sürekli karşı çıkma
• İnatçı ve öfkeli davranışlar
• Kuralları reddetme
• Sık tartışma çıkarma

---

2. Sosyal Davranım Bozukluğu​

• Ciddi düzeyde zarar verici davranışlar
• Hırsızlık
• Saldırganlık
• Okuldan kaçma
• Evden kaçma

---

3. Dürtü Kontrol Bozuklukları​

• Anlık ve kontrolsüz davranışlar
• Yangın çıkarma eğilimleri
• Patlayıcı öfke bozukluğu

Her bozukluk farklı tedavi yöntemleri gerektirir.

---

Davranış Bozukluğu Özeti (Tablo)​

---

Davranış Bozukluğu Neden Olur?​

Davranış bozukluğunun oluşmasında birden fazla faktör rol oynar.

1. Genetik Etkenler​

Ailede davranış veya kişilik bozukluğu olması çocuğun riskini artırabilir.

2. Çevresel Etkenler​

• Şiddet gören çocuklar
• Aile içi çatışmalar
• İhmal ve duygusal yoksunluk
• Uygunsuz arkadaş çevresi

Bu etkenler davranış problemlerinin temelini oluşturabilir.

3. Biyolojik Etkenler​

Beyindeki duygu düzenleyici bölgelerin gelişimsel farklılıkları rol oynayabilir.

4. Öğrenilmiş Davranışlar​

Çocuk çevresindeki olumsuz davranışları taklit edebilir.

5. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)​

DEHB, davranış bozukluğunu tetikleyen önemli faktörlerden biridir.

---

Davranış Bozukluğu Tanısı Nasıl Konulur?​

Tanı, uzman bir psikiyatrist veya psikolog tarafından yapılır.
Tanı değerlendirmesinde:

• Aile görüşmesi
• Okul gözlemi
• Davranış testleri
• Psikolojik değerlendirme
• Gelişim geçmişi analizi

kullanılır.

---

Davranış Bozukluğu Tedavi Yöntemleri​

Tedavi süreci çok yönlüdür ve çocuğun çevresiyle birlikte ele alınmalıdır.

---

1. Psikoterapi​

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
• Oyun terapisi
• Aile terapisi
• Duygu düzenleme eğitimi

Çocuğun davranışlarını daha sağlıklı bir şekilde ifade etmesini sağlar.

---

2. Aile Eğitimi​

Ebeveynlere doğru sınır koyma, ödül-ceza sistemleri ve etkili iletişim öğretilebilir.

---

3. Okul Destek Programları​

Rehberlik servisi, özel eğitim ve sosyal beceri çalışmaları oldukça etkilidir.

---

4. İlaç Tedavisi​

Davranış bozukluğuna eşlik eden:

• DEHB
• Depresyon
• Anksiyete

gibi durumlarda ilaç verilebilir.

---

5. Sosyal Beceri Eğitimi​

Çocukların empati kurmayı, öfke yönetimini ve iletişim becerilerini geliştirmesine yardımcı olur.

---

Tedavi Edilmezse Ne Olur?​

Tedavi edilmeyen davranış bozukluğu ilerleyen yıllarda:

• Akademik başarısızlık
• Sosyal izolasyon
• Suç davranışları
• Madde kullanımı
• İlişkisel problemler

gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

---

Evde Uygulanabilecek Destekleyici Yöntemler​

• Net ve tutarlı sınırlar belirleyin
• Olumlu davranışları takdir edin
• Kızgınlık anında sakin kalın
• Aşırı eleştiriden kaçının
• Dijital ekran sürelerini sınırlayın
• Çocuğa sorumluluk vermeyi ihmal etmeyin
• Günlük rutin oluşturun

Bu yöntemler davranış bozukluğunu kontrol altında tutmaya yardımcı olur.

---

S.S.S – Sık Sorulan Sorular​

1. Davranış bozukluğu kendiliğinden geçer mi?​

Hayır. Erken müdahale ve profesyonel destek gerektirir.

2. En sık hangi yaş grubunda görülür?​

Genellikle 6–16 yaş arasında yaygındır.

3. Davranış bozukluğunu tetikleyen en önemli faktör nedir?​

Aile içi çatışmalar ve travmatik yaşantılar en güçlü etkenlerdir.

4. Davranış bozukluğu ile DEHB aynı şey midir?​

Hayır, ancak sık birlikte görülebilir.

5. Psikoterapi gerçekten işe yarar mı?​

Evet. Özellikle aile terapisi ve BDT önemli başarı sağlar.