Çoklu Kişilik Bozukluğu Nedir? (DKB)

Çoklu kişilik bozukluğu, güncel tıbbi adıyla Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu (DKB), bir kişinin içinde birbirinden farklı kimlik veya kişilik hâllerinin bulunmasıyla karakterize edilen bir ruhsal sağlık durumudur. Bu kimlikler; farklı konuşma tarzlarına, davranışlara, duygusal tepkilere, hatıralara ve dünya görüşlerine sahip olabilir. Kişi bu kimlikler arasında istemsiz geçiş yaşayabilir ve bu durum günlük yaşamını, ilişkilerini ve işlevselliğini etkileyebilir. Bozukluk genellikle ağır travmalar sonucunda ortaya çıkar ve kişinin bilinç, hafıza ve kimlik bütünlüğünde kopmalar yaşamasına sebep olur.

---

Dissosiyatif Kimlik Bozukluğunun Psikolojik Temeli​

DKB, beynin travmatik anıları bölerek “koruma mekanizması” oluşturmasıyla geliştiği düşünülen bir bozukluktur. Kişi dayanamayacağı kadar yoğun bir travmayla karşılaştığında, zihni travmayı taşımak için farklı kimlik parçaları yaratabilir. Bu kimlikler zamanla bağımsızlaşır.

---

Bilinç Kopmaları ve Kimlik Dağınıklığı​

Dissosiyatif süreçlerde birey:

• Kendini bedeninden ayrılmış gibi hissedebilir
• Zaman kayıpları yaşayabilir
• Bazı anıların tamamen silindiğini fark edebilir
• Farklı kimliklerin kontrolü ele aldığını hissedebilir

Bu yapılar genellikle “alter” olarak adlandırılır.

---

Çoklu Kişilik Bozukluğunun Temel Belirtileri​

DKB belirtileri çok çeşitlidir ve her kişide farklı şekillerde görülebilir.

---

1. Kimlikler Arası Geçişler​

Kişi bir anda farklı bir kişilik yapısına bürünebilir. Bu kimlikler:

• Farklı isimlere sahip olabilir
• Yaş, cinsiyet, davranış, konuşma tarzı değişebilir
• Farklı duygu durumları gösterebilir
• Kişinin kendisinden bağımsız gibi hissedilebilir

Bu geçişler stres, baskı veya tetikleyici bir olay sonrası ortaya çıkabilir.

---

2. Zaman Kayıpları (Dissosiyatif Amnezi)​

Kişi:

• Günün belirli saatlerini hatırlamaz
• Yapmadığı şeyleri yapmış gibi görünebilir
• Bir anda farklı bir yerde olduğunu fark edebilir

Bu durum günlük yaşamı ciddi şekilde etkiler.

---

3. Depersonalizasyon ve Derealizasyon​

• Kişi kendine yabancılaşmış hisseder
• Çevresi gerçek değilmiş gibi gelir
• Bedenini dışarıdan izliyormuş gibi algılar

Bu belirtiler çoğunlukla kimlik geçişleriyle bağlantılıdır.

---

4. Duygu ve Davranışlarda Keskin Değişiklikler​

• Bir anda aşırı öfke, ardından sakinlik
• Çocuk gibi davranma
• Aşırı sosyal veya aşırı içine kapanık hâller
• Farklı yetenekler veya alışkanlıklar gösterme

Kimlikler arasında bu tür değişiklikler belirgindir.

---

DKB Belirtilerinin Özeti: Tablo​

---

Dissosiyatif Kimlik Bozukluğunun Nedenleri​

DKB’nin ortaya çıkmasında en güçlü etken travmadır. Özellikle erken çocukluk dönemindeki travmalar belirleyicidir.

---

1. Çocukluk Çağı Travmaları​

DKB vakalarının büyük çoğunluğu aşağıdaki ağır travmalarla ilişkilidir:

• Fiziksel istismar
• Cinsel istismar
• Duygusal ihmal
• Aile içi şiddet
• Savaş, kaçırılma, işkence gibi ağır stresler

Çocuk, travmayı kaldıramadığı için zihni kimlik parçalarına ayırarak hayatta kalmaya çalışır.

---

2. Bağlanma Problemleri​

Güvensiz bağlanma, sevgi yoksunluğu ve bakım verenin tutarsız davranışları da risk faktörüdür.

---

3. Beyin Gelişimindeki Travma Temelli Yapısal Farklılıklar​

Araştırmalar, travma yaşayan çocuklarda beynin hafıza ve duygusal kontrol bölgelerinde farklı gelişimler olduğunu göstermektedir.

---

4. Aşırı Stres ve Psikolojik Baskı​

Ergenlik veya yetişkinlik dönemindeki ağır stres de kimlik bölünmelerini tetikleyebilir.

---

DKB ile Karıştırılan Bozukluklar​

DKB belirtileri bazen diğer ruhsal hastalıklarla karıştırılabilir:

• Bipolar bozukluk
• Şizofreni
• Borderline kişilik bozukluğu
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
• Dissosiyatif amnezi

Profesyonel değerlendirme bu nedenle kritik önemdedir.

---

Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?​

Teşhis yalnızca bir psikiyatrist tarafından konulabilir.
Değerlendirme süreci:

• Klinik görüşmeler
• Kimlik hâllerinin gözlenmesi
• Dissosiyatif deneyim ölçekleri
• Travma öyküsü analizi
• Aile ile görüşmeler

İyi bir tanı koymak zaman alabilir çünkü belirtiler karmaşık ve değişkendir.

---

Çoklu Kişilik Bozukluğu Tedavi Yöntemleri​

Tedavi uzun soluklu bir süreçtir ancak doğru yaklaşımla kişinin işlevselliği büyük ölçüde artabilir.

---

1. Travma Odaklı Psikoterapi​

Tedavinin temelini oluşturur. Amaç:

• Travmayı yeniden işlemek
• Kimlik parçaları arasındaki bağları güçlendirmek
• Sağlıklı bir benlik bütünlüğü oluşturmak

---

2. EMDR Terapisi​

Travmatik anıların beyindeki yükünü azaltan güçlü bir yöntemdir. DKB tedavisinde yaygın olarak kullanılır.

---

3. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)​

• Duygu düzenleme
• Gerçeklik testi
• Kriz yönetimi

konularında destek sağlar.

---

4. İlaç Tedavisi​

DKB’nin doğrudan bir ilacı yoktur; ancak:

• Depresyon
• Kaygı
• Uyku bozukluğu

gibi eşlik eden sorunlar için ilaç kullanılabilir.

---

Çoklu Kişilik Bozukluğu ile Yaşamak​

DKB yaşayan bireyler için yaşam zorlayıcı olabilir ancak doğru tedavi ve destekle büyük ilerlemeler sağlanabilir.
Öneriler:

• Düzenli terapi sürecine bağlı kalmak
• Sağlam bir destek ağı oluşturmak
• Stres yönetimi teknikleri uygulamak
• Kimlik geçiş tetikleyicilerini belirlemek
• Kendine zarar vermeyi önleyici güvenlik planı yapmak

---

Sık Sorulan Sorular (S.S.S)​

Çoklu kişilik bozukluğu tamamen iyileşebilir mi?​

Tam iyileşme mümkündür ancak süreç uzun ve aşamalıdır. Çoğu kişi belirgin yol kat eder.

DKB şizofreni ile aynı mıdır?​

Hayır. Şizofrenide gerçeklik algısı bozulur; DKB’de ise farklı kimlik hâlleri bulunmaktadır.

DKB’yi tetikleyen en yaygın neden nedir?​

Ağır çocukluk travmaları en belirgin nedendir.

Kimliklerin sayısı kaç olabilir?​

Birkaç kimlikten onlarca kimliğe kadar değişebilir.

DKB film ve dizilerde gösterildiği kadar dramatik mi?​

Gerçek yaşamda daha karmaşık ve genellikle daha içe dönük seyirlidir.